Note [édition originale] :
NOTÆ.
Inscriptio Suræ desumitur ab eo,
quod Mahumetus contra quosdam è suis, qui adversum se conjuraverant,
revelatum sibi fuisse confingit : quamvis hoc non ex professo, sed
obiter, & quasi per transennam in ea tractetur. Gelal, & Jahias
faciunt hanc Suram Medinensem. Meccanam ponit Hottingerus : sed fides
ejus nihili facienda. Versus communiter tres supra septuaginta
numerantur : sed numerus à me positus verior videtur. De præmio lectoris
hæc habe.
من قراء سورة الاحزاب وعلّمها اهله وما ملكت يمينه اعطى الامان من عذاب القبر
Qui legerit Suram Conjuratorum, &
docuerit eam domesticos suos, & servos suos, habebit securitatem
à tormento sepulchri : De quo alibi vide à me dicta.
IV.
Non dedit Deus viro duo cordæ. ] Si credimus Gelal ; dictum
fuit hoc
ردّا على من قال من الكفار ان له قلبين يعقل بكل منها افضل من عقل محمد
ad respondendum cuidam ex infidelibus, qui
asserebat se habere duo corda, quorum quolibet intelligebat meliùs,
quàm intelligeret Mahumetus.
*
Neque fecit uxores vestras. ] Tempore Idololatriæ ante
Mahumetum, cùm quis nollet uxorem suam repudiare, vel impedire, ne
consanguinei sui eam jam dimissam ducerent, dicebat ei (inquit Gelal :
انت علي كظهر امي
Tu es apud me, sicut dorsum matris meæ.
Per quod profitebatur, se habere uxorem in eodem gradu, quo matrem
suam. Hoc autem nunc Mahumetus abrogat : quemadmodùm etiam abrogat alium
usum, quo filii adscititii, seu adoptivi habebantur, tamquam veri filii,
& ex eorum adoptione oriebatur impedimentum dirimens matrimonium.
Huic Mahumeticæ Sanctioni dedit occasionem, quòd, ut ait Gelal,
اليهود والمنافقون قالوا لما تزوّج النبي زينب بنت جحش التي كانت امراة زيد بن حارثة الذي تبنّه
قالوا تزوج محمد امراة ابنه فكذّبهم الله في ذلك .
Judæi, & impii Mahumetæni, cùm
Mahumetus duxisset in uxorem Zeinebam filiam Giahsci, quæ erat uxor
Zeidi filii Harethæ, quem Zeidum adoptaverat Mahumetus ex liberto in
filium : cœperunt obloqui de Propheta, ac dicere : Mahumetus duxit
in uxorem conjugem filii sui. Verùm mendacis redarguit eos Deus hoc
loco.
V.
Revocate eos ad patres eorum. ] Idest, restituite adoptatos à
vobis patribus eorum naturalibus. Quodsi eos non inveneritis : habete
illos, ut fratres, & propinquos in religione tantùm : itaut nullum
inferant matrimonio impedimentum.
VI.
Propheta propinquior est Fidelibus. ] Hanc majorem Mahumeti
propinquitatem ponit Gelal :
فيما دعاهم ودعتهم انفسهم الى خلافه :
in eo, quòd vocavit eos ad fidem, &
ipsi spontè amplexi sunt sequelam illius. Itaut hæc
propinquitas non impediret eum, quin posset ducere in uxores, quas
vellet ex asseclis suis. Contra verò, cùm dicit, uxores suas esse matres
fidelium, explicat idem Auctor, eum significare
حمرة نكاحهن عليهم
prohibitionem conjugii earum cum iisdem.
Sensus verò verborum illorum :
&
consanguinei, alii eorum sunt propinquiores, est : Hereditates
spectant ad propinquos
consanguinitatis, cuique juxta gradum suum : non autem ad propinquos in
fide ex Religione. Per hoc autem abrogatur id, quod statutum erat in
Sacra octava de manubiis : quòd nimirùm in hæreditatibus, & legatis
non haberetur ratio consanguineorum ; nisi eorum, qui crediderant, &
è Mecca emigraverant. Ita Gelal, Jahias, & alii expositores.
VII.
Et memento, cùm accepimus à Prophetis. ] Videtur Mahumetus
fuisse in errore Thalmudistarum, quòd nimirùm Prophetæ omnes, & ipse
etiam, fuerint in monte Synai unà cum Moyse ; ubi acceperint à Deo munus
propheticum, quod hìc pactum appellatur. Attamen Gelal mavult, hujusmodi
pactum initum fuisse cum Prophetis omnibus :
حين اخرجوا من صلب ادم كالذر وهي اصغر النمل
cum simul egressi sunt ex lumbis Adæ
tamquam formiculæ minutissimæ.
IX.
Quandò venerunt ad vos exercitus. ] Evenit hoc, si credimus,
Gelal :
في ايام حفر الخندق
in diebus, seu prælio Foveæ Candanensis.
Vide, quæ dicta sunt in Vita Mahumeti. Idem censet Zamchascerius :
Sed Jahias id refert ad bellum Bedrense.
XIII.
O familia Jathreb. ] Idest ò Medinenses. Est enim
يثرب
Jathreb regio, seu territorium
Medinæ.
XX.
Exemplum pulchrum. ] Hujusmodi exemplum Mahumetus exhibuit in
strenuè, constanterque pugnando. Ita censet Gelal.
XXXV.
Et non est conveniens viro fideli. ] Causam hujus versiculi
affert Gelal his verbis
نزلت في عبد الله بن جحش واحته زينب خطبها النبي وعنى لزيد بن حارثة فكرها ذلك حين علمه لطنّهما
قبل ان النبي خطبها لنفسه .
Dicta sunt hæc pro Abdallah filio Giahsci,
& Zeinaba sorore ejus, quam sibi uxorem arripuerat Mahumetus,
& significaverat Zeido filio Harethæ : & ambo moleste hoc
acceperunt, eo tempore, quo ipse agnovit, quòd ambo putabant,
antequam Propheta duceret eam in uxorem. Nolebat itaque
Mahumetus Abdallah, & Zeidum sibi adversari in conjugio Zainebæ, seu
Zenobiæ.
XXXVI.
At Deum justiùs erat, ut timeres. ]
Quia scilicet Deus præceperat ei, ut illam duceret : Deoque debebat
obedire, neque hominum dicta curare. Ita Gelal : qui etiam refert,
Mahumetum, cùm sibi Zeinebam desponsasset
دخل عليها بغير اذن واشبع المسلمين خبزًا ولحمًا
ingressum fuisse ad eam sine facultate
(idest absque eo, quod Zeidus id concederet)
& pane, & carne Moslemos satiasse.
XXXIX.
Et sigillum Prophetarum. ] Ita
vocatur Mahumetus apud Arabes, seque ipsum Mahumetus vocat, quia
credunt, fuisse ultimum Prophetarum : Quamobrem scribit hìc Gelal :
فلم يكن له ابن رجل بعده يكون نبيا فكان خاتم النبيين اى ختموا به وكان الله بكل شي عليما بان لا
بنبي بعده واذا نزل السيد عيسى يحكم بشريعته
Proptereà nullum habuit filium masculum
post obitum suum, qui esset Propheta. Unde ipse fuit sigillum
Prophetarum, quia per eum sigillati sunt quodammodò Prophetæ.
Dicitur verò hìc, Deum omnia scire, nimirùm pertinentia ad
Mahumetum : quòd, scilicet nullus foret Propheta post eum. Cùm autem
è Cœlo descenderit Dominus Jesus, judicabit juxta legem ejus.
XLI.
Ipse est, qui orat super vos. ] Explicat Gelal :
يرحمكم
miseretur vestri. Verùm, cùm hoc
idem dicatur de Angelis, immò de ipsis Mahumetanis respectu Mahumeti ;
non videtur admitti posse significatio miserendi. Certè verbum hoc
صلى propriè, ac legitimè
significat
orare. Sed expositores ad
Mahumeti inscitiam excusandam, voluerunt respectu Angelorum, laudare,
seu benedicere ; respectu verò hominum orare, seu benè precari.
XLVIII.
Expectare facies, quam volueris. ]
Nempe, ut exponit Gelal :
عن توبتها
à vice sua : itaut, etiamsi nox
concubitus debeatur uni, possis tamen illa rejecta, admittere aliam ad
libitum tuum, quamvis eidem anteà negaveris nocturnos congressus ipsi
debitos. Hoc autem magis idoneum putavit ad omnes illas in pace
continendas : ne qua earum putaret sibi fieri injuriam, si à Propheta
suo rejiceretur.
XLIX.
Non erit licitum tibi accipere uxores posthac. ] Versus iste
penitùs destruit versum quadragesimum septimum præcedentem. Quamobrem
Expositores reponunt hos duos versus inter eos, qui dicuntur
الناسخ
Abrogans, &
المنسوخ
Abrogatus. Et ita recenset eos
Abul-kasem Habat-Allah in hac Sura, his verbis :
الاية الثانية قوله تعلى لا يحلّ لك انسآ من بعد ولا ان تبدل بهنّ من ازواج وهي من اعجايب
المنسوخ نسخها الله باية قبلها في النظم وهي قوله يا ايها النبي انا احللنا لك ازواجك .
Secundus versus, qui abrogatur in
hac Sura :
Non erit licitum tibi accipere
uxores posthac, &c. Est ex iis, qui inter abrogatos afferunt
majorem admirationem : abrogatur enim per versiculum in ordine
præcedentem, nempè : O Propheta, nos certè licitas fecimus tibi
uxores tuas.
LXVI.
Sicut illi, qui læserunt Moysen. ] Comminiscuntur hìc
expositores satis lepidam fabellam, quàm ita refert Gelal :
اذو موسى بقولهم مثلا ما يمنعه ان يغتسل معنا الا انه آدر وتبراءه الله مما قالوا بان وضع ثوبه
على حجر ليغتسل ففر الحجر به حتى وقف به بين ملاء من بني اسراييل فادركه موسى فاخذه ثوبه واستتر به
فراوه لا ادرة به وهي نفخة الحصية : ومما اوذى به نبييا انه قسم قسمًا فقال رجل هذه قسمة لم يرد بها
وجه الله فغضب النبي من ذلك وقال يرحم الله اخي موسى لقد اوذئ باكثر من هذا فصبر رواه البخارى
Læserunt Moysen, proverbiantes eum, ac
dicentes ; Non retinet eum, ne lavet se nobiscum (lavabat enim
se separatim à cæteris)
nisi, quia
herniosus est. Deus autem liberavit eum ab hoc probro : quia, cùm
lavaturus se, posuisset vestimenta sua supra quamdam petram, petra
cœpit fugere ; auferens secum vestimenta Moysis : & cucurrit cum
illis, donec pervenit in medium populi Israelitarum. Moyses etiam
cucurrit post eam, donec assecutus est eam : & acceptis vestibus
suis (non advertens, se nudum esse in medio populi)
vestivit se. Viderunt itaque omnes, illum
non esse herniosum. Inter ea autem,
in quibus læsus fuit Propheta noster,
illud est, quod, cùm partiretur quamdam prædam, vir quidam
(dolens, sibi obtigisse partem nimis exiguam)
dixit : Hac portione non quærit Mahumetus
faciem Dei (idest placere Deo).
Quamobrem iratus Mahumetus dixit : Deus misereatur Moysis fratris
mei : jam quidem majorem læsionem accepit, quàm sit hæc, & ita
patienter sustinuit. Refert hoc Albocharius.
LXIX.
Nos sanè proposuimus fidem Cęlis. ] Nomine fidei intelligit
hìc Gelal orationem, & alia opera, quibus, si fiant, acquiritur
præmium ; sin autem omittantur, pœna. Ideò autem dicitur Deus
proposuisse hæc Cœlis, terræ, & montibus
بان خلق فيها فهما ونطقًا ,
quia creaverat in eis intelligentiam,
& locutionem. Cùm autem renuissent ob timorem ea
suscipere ; proposuit ea Adæ, qui, cùm illa acceptasset, posteà
dereliquit, nec pro debito adimplevit : ideò sibiipsi iniquus fuisse
dicitur.